Η προϋπάρχουσα του Νόμου 4738/2020 διαδικασία της πτώχευσης

Η διαδικασία της πτώχευσης αποσκοπεί στην συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη με την ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη ή με άλλο τρόπο, που προβλέπεται στο σχέδιο αναδιοργάνωσης και ιδίως με την διατήρηση της επιχείρησης του (άρθρο 1 ΠτΚ).

Με την προϋπάρχουσα του Νόμου 4738/2020 διαδικασία της πτώχευσης, η κήρυξη της πτώχευσης προϋποθέτει εμπορική ιδιότητα και παύση πληρωμών ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης.

Με την απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση, ορίζεται Εισηγητής Δικαστής με καθήκοντα την επιτήρηση και επιτάχυνση των εργασιών της πτώχευσης, την λήψη όλων των κατεπειγόντων μέτρων προς διασφάλιση της πτωχευτικής περιουσίας και την επίβλεψη του έργου του συνδίκου.

Ο σύνδικος διορίζεται ομοίως με την απόφαση, που κηρύσσει την πτώχευση και είναι πάντοτε δικηγόρος. Είναι το βασικό όργανο της πτώχευσης, που διοικεί την πτωχευτική περιουσία και διεξάγει την πτωχευτική διαδικασία.

Η συνέλευση των πιστωτών είναι όργανο διαβούλευσης, που λαμβάνει αποφάσεις ή γνωμοδοτεί σε μείζονα ζητήματα της πτώχευσης.

Το νέο όργανο, που εισήγαγε ο Πτωχευτικός Κώδικας (ΠτΚ), είναι η επιτροπή πιστωτών. Πρόκειται για προαιρετικό όργανο και εφόσον συσταθεί ασκεί τις προβλεπόμενες πράξεις.

Από την κήρυξη της πτώχευσης ο οφειλέτης:

1) στερείται της διαχείρισης και διάθεσης της περιουσίας του, την οποία ασκεί μόνο ο σύνδικος (πτωχευτική απαλλοτρίωση),

2) αναστέλλονται αυτοδικαίως όλα τα ατομικά καταδιωκτικά μέτρα των πιστωτών κατά του οφειλέτη προς ικανοποίηση ή εκπλήρωση πτωχευτικών απαιτήσεων τους (αναστολή ατομικών διώξεων), με επιφύλαξη για τους ενέγγυους πιστωτές,

3) οι μη ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις των πτωχευτικών πιστωτών θεωρούνται ότι έληξαν, με ρητή εξαίρεση τις απαιτήσεις των ενέγγυων πιστωτών

4) οι απαιτήσεις των πιστωτών παύουν να παράγουν νόμιμους ή συμβατικούς τόκους, με εξαίρεση τις απαιτήσεις των ενέγγυων πιστωτών.

Μέγιστη συνέπεια της πτώχευσης νομικού προσώπου είναι η λύση του. Η πτώχευση των ομόρρυθμων ή ετερόρρυθμων εταιρειών συνεπάγεται την συμπτώχευση των ομόρρυθμων (όχι των ετερόρρυθμων) εταίρων.

Οι πιστωτές που κατά την έναρξη της πτώχευσης έχουν κατά του οφειλέτη γεγενημένη και δικαστικώς επιδιώξιμη ενοχική χρηματική απαίτηση, αποτελούν τους πτωχευτικούς πιστωτές και υπάγονται σε διάφορες κατηγορίες:

α) Οι ανέγγυοι (εγχειρόγραφοι) πιστωτές είναι αυτοί που δεν έχουν εμπράγματη ασφάλεια.

β) Γενικοί προνομιούχοι πιστωτές είναι εκείνοι των οποίων η απαίτηση ικανοποιείται προνομιακά από το σύνολο της πτωχευτικής περιουσίας.

γ) Οι ασφαλισμένοι με ειδικό προνόμιο ή εμπράγματη ασφάλεια (ενέγγυοι πιστωτές).

Η αναστολή των ατομικών διώξεων δεν ισχύει καταρχήν για τους ενέγγυους πιστωτές, όσον αφορά την εμπράγματη αγωγή, με σημαντική και καινοτόμο εξαίρεση περί αναστολής των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης των ενέγγυων πιστωτών επί περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, τα οποία συνδέονται λειτουργικά και άμεσα με την επιχειρηματική δραστηριότητα του ή με παραγωγική μονάδα ή εκμετάλλευση του οφειλέτη.

Οι απαιτήσεις των ενέγγυων πιστωτών δεν υπόκεινται στον κανόνα του ληξιπρόθεσμου των απαιτήσεων, αντίθετα καθίστανται απαιτητές κατά την πραγματική λήξη τους, ούτε στην παύση της τοκογονίας.

Η πτώχευση του οφειλέτη δεν επηρεάζει την θέση των εις ολόκληρου συνοφειλετών και εγγυητών.

Η πτώχευση δεν αποτελεί λόγο λύσης της σύμβασης εργασίας, ο δε μισθωτός διατηρεί όλα τα εργασιακά του δικαιώματα.

Οι εκκρεμείς αμφοτεροβαρείς συμβάσεις διατηρούν την ισχύ τους, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στο νόμο ή την σύμβαση.

Πράξεις του οφειλέτη, που διενεργήθηκαν εντός του χρόνου, που περιλαμβάνεται από την παύση των πληρωμών μέχρι την κήρυξη της πτώχευσης (ύποπτη περίοδο) και είναι επιζήμιες για την ομάδα των πιστωτών ανακαλούνται ή μπορούν να ανακληθούν από τον σύνδικο. Προϋπόθεση για κάθε ανάκληση αποτελεί η ζημία των πιστωτών. Πράξεις υποχρεωτικής ανάκλησης είναι δύο ειδών: Χαριστικές δικαιοπραξίες και πράξεις με τις οποίες διασπάται η ισότιμη μεταχείριση των πιστωτών μέσω ανώμαλων πληρωμών και επιλεκτικής εξασφάλισης κάποιου πιστωτή.

Δεν ανακαλούνται: α) Συνήθεις πράξεις της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας του οφειλέτη, που διενεργήθηκαν κάτω από κανονικές συνθήκες και μέσα στα όρια των συνήθων συναλλαγών του, β) πράξεις που διενεργούνται από τον οφειλέτη κατά το στάδιο εκπλήρωσης του σχεδίου αναδιοργάνωσης, σε περίπτωση επαναφοράς σε εκκαθάριση, λόγω αδυναμίας εκπλήρωσης, γ) παροχή του οφειλέτη για την οποία ο αντισυμβαλλόμενος κατέβαλε άμεσα ισοδύναμη αντιπαροχή σε μετρητά και δ) πράξεις που έλαβαν χώρα με τη συμφωνία ή σε εκτέλεση συμφωνίας εξυγίανσης.

Καθιερώνεται στον ΠτΚ νέο είδος ανάκλησης, λόγω δόλιας βλάβης των πιστωτών, με δύο προϋποθέσεις: πρώτον, ότι ο οφειλέτης ενήργησε με δόλο (δεν αρκεί ενδεχόμενος) και δεύτερον ότι ο τρίτος με τον οποίο συμβλήθηκε, γνώριζε κατά τον χρόνο διενέργειας της πράξης το δόλο του οφειλέτη.

Οι πτωχευτικοί πιστωτές οφείλουν να αναγγελθούν εντός τριών μηνών από την δημοσίευση της απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση. Ο σύνδικος καταρτίζει πίνακα των αναγγελθέντων. Η επαλήθευση των πιστώσεων γίνεται από τον σύνδικο ενώπιον του Εισηγητή Δικαστή. Κατά την διαδικασία της επαλήθευσης, μία απαίτηση μπορεί να αμφισβητηθεί με προβολή αντιρρήσεων, που εισάγονται ενώπιον του Πτωχευτικού Δικαστηρίου με έκθεση του Εισηγητή της πτώχευσης. Αν η απαίτηση γίνει ολικά ή μερικά δεκτή, ο σύνδικος προβαίνει σε σχετική σημείωση στα προσκομισθέντα αποδεικτικά έγγραφα. Ορκοδοσία του πιστωτή πλέον δεν απαιτείται.

O νέος θεσμός του σχεδίου αναδιοργάνωσης του ΠτΚ αντικαθιστά τον πτωχευτικό συμβιβασμό του προισχύσαντος δικαίου. Πρόταση σχεδίου αναδιοργάνωσης μπορεί να υποβάλει ο οφειλέτης ή ο σύνδικος στο Πτωχευτικό Δικαστήριο. Αν το Δικαστήριο δεν απορρίψει το σχέδιο, καθορίζει ημερομηνία σύγκλησης της συνέλευσης των πιστωτών με αντικείμενο την αποδοχή του σχεδίου. Γι’αυτό απαιτείται πλειοψηφία του 60% του συνόλου των απαιτήσεων, στο οποίο πρέπει να περιλαμβάνεται το 40% των απαιτήσεων, που ασφαλίζονται με εμπράγματη ασφάλεια ή με ειδικό προνόμιο ή με προσημείωση υποθήκης, καθώς και η συναίνεση του οφειλέτη. Επίσης μπορεί να οριστεί εκπρόσωπος των πιστωτών για την εφαρμογή του. Ακολουθεί η δικαστική επικύρωση του σχεδίου από το Πτωχευτικό Δικαστήριο ή η απόρριψη του. Η τελεσίδικη επικύρωση του επιφέρει περάτωση της πτώχευσης.

Ο ΠτΚ προβλέπει δύο τρόπους ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη: την εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου (δημόσιος πλειοδοτικός διαγωνισμός ή δημόσιος πλειστηριασμός) και την ειδική ρευστοποίηση, όπου τα επιμέρους περιουσιακά στοιχεία που απαρτίζουν την πτωχευτική περιουσία εκποιούνται χωριστά ή ομαδικά. Για τον δημόσιο πλειοδοτικό διαγωνισμό, προηγείται η εκτίμηση της αξίας του ενεργητικού, έκθεση του συνδίκου και απόφαση του Δικαστηρίου, που επιτρέπει την εκποίηση ως συνόλου και καθορίζει την τιμή πρώτης προσφοράς. Ακολουθεί η σύνταξη διακήρυξης και η δημοσίευση της. Οι ενδιαφερόμενοι καταθέτουν ενσφράγιστες προσφορές, που αποσφραγίζονται και αξιολογούνται από τον εκκαθαριστή με έκθεση υποβαλλόμενη στο Δικαστήριο. Το Δικαστήριο εγκρίνει την μεταβίβαση και ακολούθως υπογράφεται η σύμβαση μεταβίβασης.

Η πτώχευση περατώνεται, με την επικύρωση του σχεδίου αναδιοργάνωσης (άρθρο 125 παράγραφος 2), με την εκποίηση όλων των στοιχείων του ενεργητικού της, καθώς και με την παύση των εργασιών της για έλλειψη ενεργητικού. Επίσης, λόγω του παρόδου του χρόνου, που ορίζεται στο άρθρο 166 παράγραφος 3 ΠτΚ, δηλαδή μετά την παρέλευση δέκα (10) ετών από την έναρξη της ένωσης των πιστωτών και σε κάθε περίπτωση μετά παρέλευση δεκαπέντε (15) ετών από την κήρυξη της πτώχευσης επέρχονται αυτοδικαίως και χωρίς άλλη διατύπωση τα αποτελέσματα της παραγράφου 2, δηλαδή αίρεται η πτωχευτική απαλλοτρίωση και ο οφειλέτης αναλαμβάνει τη διοίκηση της περιουσίας του. Οι πιστωτές αναλαμβάνουν τα ατομικά καταδιωκτικά μέτρα και παύει το λειτούργημα του συνδίκου, καθώς και του εισηγητή. Τα αποτελέσματα αυτά σε περίπτωση κήρυξης της παύσης των εργασιών της πτώχευσης, επέρχονται μετά πάροδο μηνός από τη δημοσίευση της απόφασης του Πτωχευτικού Δικαστηρίου.